वनराई बंधाऱ्याच्या मदतीने जलस्रोतांची शाश्वत निर्मिती
साध्या साधनांनी शेतकऱ्यांना जलसंपन्नता
वनराई बंधाऱ्यातून शेतकरी समृद्धीच्या दिशेने
लोकसहभागाने वनराई बंधाऱ्याचे प्रात्यक्षिक शेतकऱ्यांसाठी आयोजित
आमगाव : येथील तालुका कृषी विभागाच्या पुढाकाराने नाल्यात वाहत असलेल्या पाण्याचे नियोजन करून लोकसहभागाने वनराई बंधारा बांधण्याचे प्रात्यक्षिक शेतकऱ्यांसाठी आयोजित करण्यात आले. या उपक्रमात शेतकऱ्यांना प्रत्यक्ष बंधारा बांधण्याची प्रक्रिया दाखवण्यात आली, ज्यामुळे जलसंधारणाचे महत्त्व आणि त्याचा शेतीला होणारा फायदा समजावून देण्यात आला.
या प्रात्यक्षिकात सिमेंटच्या रिकाम्या पोत्यांत माती, वाळू आणि दगड भरून नाल्यातील पाण्याचा प्रवाह अडवून बंधारा तयार करण्यात आला. पावसाळ्यानंतर नाले किंवा ओढ्यातील वाहणारे पाणी स्थानिक साधनांचा वापर करून अडवले जाते. त्यामुळे बिगर-पावसाळी हंगामात पाण्याची उपलब्धता सुनिश्चित करता येते. अशा प्रकारच्या बंधाऱ्यांचा वापर करून पाण्याच्या भूगर्भपातळीमध्ये वाढ करता येते आणि लहान शेतकऱ्यांच्या शेतीला दिलासा मिळतो.
वनराई बंधारा बांधण्यासाठी कोणत्याही विशेष तांत्रिक ज्ञानाची गरज नसल्यामुळे हे बांधकाम दोन ते चार शेतकऱ्यांच्या सहकार्याने सहज करता येते. भरलेल्या पोत्यांची रचना प्रवाहाच्या आडव्या दिशेने केल्यास पाण्याचा साठा वाढवता येतो आणि या बंधाऱ्यांची साखळी करून पाण्याचा पुरवठा अधिक काळपर्यंत टिकवला जाऊ शकतो. यामुळे लहान गावातील पाणी पुरवठ्याच्या विहिरींना लाभ होतो.
वनराई बंधाऱ्यामुळे स्थानिक जलस्रोत तयार होतात, ज्याचा उपयोग बिगर-पावसाळी शेतीच्या हंगामासाठी होतो. या पद्धतीत कमी देखभाल खर्च असल्यामुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक फायदा होतो आणि विहिरींच्या पाण्याचा साठा वाढतो. त्यामुळे कमी पर्जन्यमान असलेल्या भागात शेतीला पाणीपुरवठा कायम राहतो.
तालुका कृषी अधिकारी महेंद्र दिहारे आणि कृषी पर्यवेक्षक शंखपाल भगत यांनी वनराई बंधाऱ्याच्या प्रात्यक्षिकादरम्यान शेतकऱ्यांना सखोल मार्गदर्शन केले. शिवणी मुख्यालय अंतर्गत येणाऱ्या गावांतील महिला आणि पुरुष शेतकऱ्यांनी कृषी सहायक रोशन एच. लिल्हारे यांच्या मार्गदर्शनाखाली बंधारा बांधण्याचे कार्य पूर्ण केले. या उपक्रमाने शेतकऱ्यांना पाण्याच्या संजीवनीचा लाभ मिळवण्यासाठी योग्य मार्गदर्शन मिळाले.
वनराई बंधाऱ्यामुळे स्थानिक पातळीवर जलस्रोत उपलब्ध होतात, पाण्याच्या भूमिगत पातळीमध्ये वाढ होते, आणि शेतीसाठी पाणी टिकवणे सोपे होते. शेतकऱ्यांना स्वतःच्या श्रमाने बांधकाम करता येत असल्यामुळे त्याचा वापर अधिक वाढवला जातो.
