मी 1972 मध्ये तत्कालीन अकरावी हायर मॅट्रीक उच्च प्रथम श्रेणीत उत्तीर्ण होऊन बी.एससी.(पीसीएम) करिता माझ्या गावापासून 30 किलोमीटर अंतरावरील गोंदिया येथील धोटे बंधू विज्ञान महाविद्यालयात, (जून-1972 मध्ये) प्रथम वर्षात प्रवेश घेतला. शरद पवार ज्या शहराला मिनी मुंबई म्हणून नावाजतात त्या गोंदिया शहरात मी सुरुवातीला अक्षरशः गांगरून/घाबरून गेलो होतो. कारण तोवर मी गोंदिया येथे कधीच एकटा गेलो/जाऊ शकलो नव्हतो. वर्ष-सहा महिन्यांत कधीतरी वडिलांसोबत मी गोंदियाला गेलो असलो तरी मला गोंदिया शहर कधीच आपलेसे वाटले नव्हते. अशा या शहरात मी भाड्याची खोली करून माझ्या भाच्यासोबत राहू लागलो. आमची भाड्याची खोली अगदी काॅलेजजवळच, टीबी टोलीत (तळवेकर यांच्या घरी) असल्याने काॅलेज मध्ये जाणे-येणे मला सुलभ असले तरी शहरात मात्र मी एकटा कधीच जात नसे. मी शहरातील रस्त्यात भुलण्या/भटकण्याचीच मला भीती सतवायाची. अशा या गोंदिया शहरात मी हळूहळू-सावकाश रूळायला लागलो.
रेलटोलीकडून रेल्वे-क्राॅसिंग-पायपूल पार केल्यावर तत्कालीन श्री टाॅकीज कडे जाणाऱ्या गल्लीत (सध्या ही गल्ली नामशेष झालीये) एक पुस्तक-मॅगेझीन विक्रेत्याचे टपरीवजा लहानसे दुकान होते. तेथे माझी ‘लोटपोट’ या हिंदी भाषेतील काॅमिक-साप्ताहिकाची प्रथम ओळख झाली. लवकरच मी या ‘लोटपोट’चा नियमित वाचक झालो. त्यातील पात्रे म्हणजे मोटू, पतलू, डाॅ.झटका, मास्टर घसीटाराम, चाचा चौधरी व त्यांचा शिष्य वगैरे कार्टून्सशी माझी अगदी दाट(!) मैत्री जुळली.
[या ‘लोटपोट’ साप्ताहिकाचे आठ-दहा बांधीव खंड मी तयार करून घेतले होते, नंतर माझी मुले-नातवंडे सुद्धा ह्या पात्रांशी दोस्ती करून आनंदित होतील या आशा-वजा-अपेक्षेने. पण… नंतर मी पिता, आजोबा अशा स्थितीत पोचलो असताना मात्र माझ्या मुले-नातवंडांपैकी कोणीही त्याचा वापर न केल्याने मला ते खंड रद्दीवाल्याला देणे भाग पडले. असो.]
तर असा हा माझा, सध्या प्रचलित करण्यात आलेल्या, “ग्राफिक साहित्या”तील पहिला ओळख-प्रवास होता, असे माझे अल्पबुद्धि-आकलन आहे. मला आजही माझे ते कार्टून-मित्र आठवतात व माझ्या ओबडधोबड लिखाणात मला अगदी “मनःपूर्वक” साह्य सुद्धा करीत असतात.
अशातच “लोकसत्ता”च्या दि.26 मे 2024 च्या “लोकरंग” या साप्ताहिक पुरवणीतील “ग्राफिक साहित्या”वरील सारे लेख वाचून मला माझा तो गतकालीन “ग्राफिक साहित्य प्रवास”(?) आठवला व मी हे स्मरणचित्र रेखाटायला बाध्य झालो.
एवढेच नव्हे, तर 2004 मध्ये मी चंद्रपूर येथे डीडीआर म्हणून कार्यरत असताना तेथील सुप्रसिद्ध साहित्यिक, पत्रकार, प्रकाशक श्री मदन धनकर (सध्या निसर्गशरण) यांनी त्यांच्या हरिवंश प्रकाशनातर्फे प्रकाशित केलेल्या माझ्या चित्रांकित कवितासंग्रहाची, “आदिम प्रकाशचित्रे”ची, सुद्धा आठवण ताजी झाली. माझ्या या चित्रांकित कवितासंग्रहाला विचारसूर्य म्हणता येतील अशा विचारवंत साहित्यिक श्री सुरेश द्वादशीवार यांची विवेचक प्रस्तावना असून हा संग्रह मराठीतील नामांकित साहित्यिकांनी सुद्धा नावाजला होता/आहे.
म्हणजे ध्यानीमनी नसतानाही श्री मदन धनकर व श्री सुरेश द्वादशीवार यांच्या सक्रिय सहभागाने मी 2004 मध्येच एक “ग्राफिक साहित्य” म्हणता येईल अशा चित्रांकित कवितासंग्रहाचा रचयिता(?) ठरलो, असे रामदास स्वामीकृत ”दासबोध” मध्ये नमूद मूर्खपणाच्या विविध लक्षणांपैकी एका लक्षणाचे अनुपालन व उपयोजन करून सांगू इच्छितो.
¤
@ॲड.लखनसिंह कटरे,
बोरकन्हार(झाडीपट्टी)-441902, जि.गोंदिया.
(27 मे 2024)
~~~~~~~||ॐ||~~~~~~~~~
